فارمینگ ارز دیجیتال چیست؟

بازار ارز دیجیتال پر از ایده‌های جذاب برای کسب درآمد است. یکی از اصلی‌ترین روش‌های کسب در آمد از این بازار فارمینگ ارز دیجیتال یا همان کشت سود است. پلتفرم‌های کشت سود جزوی از ابزارهای تعریف شده در حوزه امور مالی غیرمتمرکز یا دیفای هستند که به کاربران امکان کاشت ارزهای دیجیتال و کسب سود از آن‌ها را می‌دهند. ییلد فارمینگ اگرچه امکان کسب سود را برای فعالان بازار کریپتو به ارمغان می‌آورد اما فعالیت در آن با ریسک‌هایی همراه است که در صورت عدم آگاهی از آن‌ها، ممکن است سرمایه فعالان بازار به خطر بیفتد. در این مقاله ما با بررسی پلتفرم‌ها و روش‌های مختلف، به سوال فارمینگ ارز دیجیتال یا کشت سود چیست پاسخ می‌‌دهیم و ریسک‌های فعالیت در این پلتفرم‌ها را بررسی می‌کنیم.

فارمینگ ازر دیجیتال یا کشت سود چیست ؟

«فارمینگ ارز دیجیتال» (Farming) یا «کشت سود» (Yield Farming) یک روش کسب درآمد غیرفعال در بازار ارزهای دیجیتال است که در آن کاربران توکن‌های ارز دیجیتال خود را در یک پلتفرم مالی قرار می‌دهند و در ازای آن سود به دست می‌آورند. سودی که به فعالان فارمینگ رمز ارز دیجیتال داده می‌شود از فعالیت‌های تعریف شده برای پلتفرم پرداخت می‌شود. به عنوان مثال، ممکن است یک پلتفرم از سرمایه حاصل از افراد برای وام‌دهی استفاده کند. در این صورت، سودی که از وام‌گیرنده‌ها دریافت می‌شود بین سرمایه‌گذاران تقسیم می‌شود.

با توجه به این‌که ایده ایجاد رمزارزها، اجرای فعالیت‌ها به صورت غیرمتمرکز است بنابراین نیاز است که پلتفرم‌های فارمینگ ارز دیجیتال نیز غیرمتمرکز باشند. غیرمتمرکز بودن این پلتفرم‌ها را می‌توان از دو جنبه بررسی کرد. جنبه اول جنبه اجرای قوانین و شرایط پلتفرم است. پلتفرم‌های کشت سود به صورت قرارداد هوشمند در بلاک چین‌ها ایجاد می‌شوند و شرایط استفاده از پلتفرم نیز با قرارداد هوشمند تامین می‌شود. سرمایه‌ جمع‌آوری شده در پلتفرم‌های کشت سود همگی در قرارداد هوشمند ذخیره می‌شوند و هیچ کس قادر به دستکاری آن‌ها نیست.

جنبه دوم غیرمتمرکز بودن پلتفرم کشت سود، مربوط به تیم توسعه‌‌دهنده پلتفرم است. در جریان توسعه پروتکل ممکن است میزان سوددهی پلتفرم و نحوه دسترسی کاربران به پلتفرم‌های کشت سود تغییر کند. با توجه به این که این تغییرات به طور مستقیم میزان سود کاربران را تحت تاثیر قرار می‌دهد، باید توسعه پروتکل نیز به صورت غیرمتمرکز انجام شود. ایجاد «سازمان‌‌های خودگردان غیرمتمرکز» (Decentralized Autonomous Organization | DAO) یا همان «دائو» برای همین منظور است. نمونه موفق این سیستم پروتکل «MakerDAO» است که در آن دارندگان توکن‌های ارز دیجیتال «MKR» می‌توانند پروپوزال توسعه ارائه کنند یا به پروپوزال‌های ارائه شده توسط دیگران رای دهند.

حوزه‌‌های فعالیت در فارمینگ ارز دیجیتال

تا به اینجا فهمیدیم که فارمینیگ ارز دیجیتال چیست و غیرمتمرکز بودن آن چگونه تامین می‌شود. حال می‌خواهیم به بررسی حوزه‌های مختلفی که فارمینگ ارز دیجیتال در آ‌ن‌ها قابل انجام است بپردازیم. به طور کلی، فعالیت در این حوزه در سه بخش مختلف پولی، استخرهای تامین نقدینگی و دریافت پاداش توکن‌های حاکمیتی تعریف می‌شود.

علاوه بر این، پلتفرم‌های «تجمیع سود» (Yield Aggregator) نیز هستند که به کاربران امکان اتخاب اتوماتیک از بین پلتفرم‌های مختلف را فراهم می‌کنند. همچنین، بسیاری از پلتفرم‌ها در ازای نقدینگی دریافت شده از کاربران به آن‌ها توکن‌های جدید و معادل می‌دهند که برای کشت دوباره قابل استفاده است. در ادامه به بررسی این حوزه‌ها و نحوه کسب سود از آن‌ها می‌پردازیم.

کشت سود در پلتفرم‌های پولی و مالی

یکی از اصلی‌ترین حوزه‌های فعالیت کشت سود مربوط به پلتفرم‌های پولی و مالی است. این پلتفرم‌ها به کاربران امکان دادن وام و گرفتن وام را فراهم می‌کنند. همانند بانک‌ها که از سپرده کاربران برای وام دادان به سایر کاربران استفاده می‌‌کنند، پلتفرم‌های کشت سود نیز از ارزهای دیجیتال کاربران برای پرداخت وام به دیگران استفاده می‌کنند.

فرآیند انجام این کار بدین صورت است که کاربران وام‌دهنده، توکن‌های خود را در قراردادهای هوشمند تهیه شده پروتکل قرار می‌دهند تا در صورتی که از آن‌ها برای وام‌دهی به دیگران استفاده شد، سود دریافتی از وام‌گیرنده به کاربر پرداخت شود. در طرف مقابل، کاربری که به دنبال دریافت وام است، باید وثیقه‌ای به مراتب بیشتر از میزان وام موردنیار خود را در قرارداد هوشمند قفل کند تا وام مورد نظر خود را دریافت کند. توکن‌های مورد استفاده به عنوان وثیقه خاص هستند و  معمولا ارزهای معتبری مثل بیت کوین و اتریوم مورد قبول واقع می‌شوند. در مقابل، وام اهدایی نیز از طریق توکن‌های خاص است و معمولا از استیبل کوین‌ها برای این کار استفاده می‌شود.

هر زمان که کاربر وام‌گیرنده ارزهای وام گرفته شده را به پروتکل پس دهد، وثیقه‌ها آزاد شده و به کیف پول کاربر انتقال داده می‌شود. وام‌دهنده نیز توکن‌های خود را به همراه سود آن دریافت می‌کند. با توجه به این که وثیقه دریافت‌کنندگان وام از نوع ارز دیجیتال است و قیمت ارزهای دیجیتال نوسان زیادی دارد ممکن است ارزش وثیقه در طی زمان کمتر و کمتر شود و به میزان وام‌دریافت شده برسد. در چنین حالتی، وثیقه کاربر لیکوئید می‌شود و با فروش ارزهای دیجیتال وثیقه، اصل سرمایه وام داده شده برداشت می‌شود. این یک از اصلی‌ترین ریسک‌های فعالیت در پلتفرم‌های پولی و مالی کشت سود است.

کشت سود در پلتفرم‌های تامین نقدینگی

«استخر تامین نقدینگی» (Liquidity Pool) یکی از بهترین روش‌های ایجاد صرافی‌های غیرمتمرکز است. در صرافی‌های ارز دیجیتال متمرکز، از «دفتر سفارش» (Order Book) برای ترید و معامله استفاده می‌شود. در این روش، درخواست‌های خرید کاربران در یک بخش از دفتر و درخواست‌های فروش در یک بخش دیگر جمع‌آوری می‌شوند. در صورتی که بالاترین درخواست خرید با پایین‌ترین درخواست فروش در یک قیمت قرار گرفتند، معامله انجام شده و تبادل پول و ارزهای دیجیتال انجام می‌شود.

در معامله با استفاده از دفتر سفارش، اگر درخواست فروش رمز ارز در قیمت تعیین شده وجود نداشته باشد، معامله انجام نخواهد شد. در صرافی‌های متمرکز برای حل این مشکل از واسطه‌هایی به نام «بازارگردان» (Market Maker) استفاده می‌کنند که این واسطه‌ها با تامین منابع مالی مورد نیاز، امکان معامله برای کاربران را تسهیل می‌کنند.

در صرافی‌های غیرمتمرکز نیز از دفتر سفارش برای مبادله ارزهای دیجیتال استفاده می‌شد اما برای حفظ غیرمتمرکز بودن شبکه امکان فعالیت بازارسازها در آن وجود نداشت. برای حل این مشکل از مکانیزمی به نام «بازارساز خودکار» (Automated Market Maker | AMM) استفاده شد که نتیجه آن، ایجاد «استخرهای تامین نقدینگی» برای کشت سود بود.

بازارساز خودکار یک الگوریتم ریاضی است که قیمت توکن‌های ارز دیجیتال موجود در یک استخر نقدینگی را به صورت خودکار تعیین می‌کند. در بیشتر مواقع از استخرهای نقدینگی با دو ارز دیجیتال برای ساخت استخرهای نقدینگی استفاده می‌شود اما پروژه‌‌هایی هستند که استخر نقدینگی در آن‌ها شامل چندین ارز دیجیتال است. افزایش تعداد ارزهای موجود در استخر باعث پیچیده شدن فرمول بازارساز خودکار می‌شود.

کشت سود در استخر نقدینگی چگونه انجام می‌شود ؟

فارمینگ ارز دیجیتال در استخرهای نقدینگی با قفل کردن توکن‌های موجود در استخرهای تامین نقدینگی صرافی‌های ارز دیجیتال و استخرهای مربوط به پل‌های میان زنجیره‌ای انجام می‌شود. در این حالت، کاربر هر دو توکن ارز دیجیتال موجود در استخر را به نسبتی که توسط الگوریتم ریاضی تعیین می‌شود در استخر قرار می‌دهد و در ازای آن پاداشی از کارمزد تراکنش‌های انجام شده در استخر برداشت می‌کند.

میزان توکن‌های موجود در استخرهای نقدینگی دائم در حال تغییر هستند چرا که معامله‌گران به طور دائم از آن‌ها برای انجام معاملات خود استفاده می‌کنند. بنابراین، هنگامی که یک فارمر سود بخواهد توکن‌های ارز دیجیتال خود را از استخر خارج کند، توکن‌ها بر اساس نسبت موجود در استخر به او داده می‌شود. این مساله ریسک ضرر ناپایدار را برای کاربر دارد که یکی از اساسی‌ترین ریسک‌های حوزه کشت سود در استخر‌های نقدینگی است. استخرهایی که از استیبل کوین‌‌های معتبر برای کشت سود استفاده می‌کنند، مناسب‌ترین استخرها برای سرمایه‌گذاری هستند.

کشت سود در پلتفرم‌های با پاداش توکن‌های حاکمیتی

روش‌های کشت سود معرفی شده در دو بخش قبل، سود کاربران را از طریق فعالیت‌هایی که به واسطه ارزهای دیجیتال آن‌‌ها امکان‌پذیر می‌شود تامین می‌‌کنند. در روش اول سود از طریق کارمزدها وام‌های داده‌های شده و در روش دوم از طریق هزینه کارمزد تراکنش‌ها تامین می‌شود. در این میان، برخی از پلتفرم‌ها علاوه بر سود حاصل از فعالیت‌های وام‌دهی و تامین نقدینگی، سود دیگری را از طریق پاداش دادن توکن‌های حاکمیتی شبکه به کاربران فعال فراهم می‌کنند.

پلتفرم کامپوند اولین پلتفری بود که از این روش برای افزایش درصد سود کاربران و جذب نقدینگی به استخرهای خود استفاده کرد. در این شبکه، سرمایه‌گذاران دارایی‌های ارز دیجیتال خود را برای وام‌دهی در اختیار پروتکل قرار می‌دهند و در مقابل بخش دیگری از کاربران از سرمایه جمع‌آوری شده بریای دریافت وام استفاده می‌‌کنند. پلتفرم کامپوند توکن‌های حاکمیتی خود به نام «COMP» را میان تمامی کاربران پلتفرم توزیع می‌کند که این مساله باعث افزایش سود آن‌ها می‌شود. توجه داشته باشید که این توکن‌ها حتی به کاربران وام‌گیرنده نیز داده می‌شود.

استفاده از توکن‌‌های معادل برای کشت سود مجدد

برخی از پلتفرم‌های حوزه دیفای در ازای توکن‌های دریافتی از کاربران به آن‌ها توکن‌های معادل می‌دهند تا از این طریق مالکیت آن‌ها بر توکن‌ها را نمایش دهند. کاربران هر وقت که به دنبال آزادسازی توکن‌های اصلی خود باشند می‌توانند با ارائه توکن‌های معادل این کار را انجام دهند. مزیتی که این روش دارد این است که توکن‌های جدید براساس وجود توکن‌های قفل شده ساخته شده‌اند. بنابراین ارزشمند هستند و می‌توان از آن‌ها به عنوان ارزهای جدید استفاده کرد.

روش‌های استفاده از توکن‌های معادل متفاوت است. به عنوان مثال شما می‌توانید این توکن‌ها را بفروشید و مبلغ آن را صرف امور روزانه خود کنید و هر زمان که نیاز داشتید که توکن‌های اصلی خود را آزاد کنید، دوباره آن‌ها را بخرید. راه‌حل بهتر، کشت دوباره این ارزها است. شما می‌توانید توکن‌های معادل را در استخرهای تامین نقدینگی قرار دهید و از کارمزد معاملات به کسب سود بپردازید.

پلتفرم‌های تجمیع سود

در بیشتر پلتفرم‌های کشت سود حوزه دیفای، سود از پیش تعیین شده‌ای برای معاملات و کارمزدهای آن‌ها وجود ندارد. کارمزد دریافت شده برای وام‌ها و تامین نقدینگی کاملا وابسته به عرضه و تقاضای پلتفرم است و به همین دلیل میزان آن دائم در حال تغییر است. بنابراین، کاربران می‌توانند با تشخیص این شرایط و جابجایی توکن‌های خود از یک پلتفرم به پلتفرم دیگر، سود بیشتری را به دست آورند.

انجام این کار، بسیار پیچیده و سخت است و احتمال انجام اشتباه و از دست دادن دارایی در آن زیاد است. پلتفرم‌های تجمیع سود برای حل چنین مشکلاتی ایجاد شده‌اند. در این پلتفرم‌ها کاربرها دارایی‌های دیجیتال خود را در اختیار پروتکل قرار می‌دهند و پروتکل با استفاده از الگوریتم‌های تعریف شده خود، دارایی موجود را در پلتفرم‌های تعریف شده جابجا می‌کند تا بیشترین سود را به دست آورد. پروژه «ییرن فایننس» (Yearn.Finance) اولین پروژه‌ای است که فعالیت خود را در این حوزه آغاز کرد و تا به امروز یکی از موفق‌ترین پروژه‌‌های دیفای بوده است.

ریسک‌های فعالیت در فارمینگ ارز دیجیتال چیست ؟

فارمینگ ارز دیجیتال فرآیند پیچیده‌ای است که در آن تامین‌کنندگان نقدینگی، وام‌دهنده‌ها و وام‌گیرنده‌ها با انواع ریسک‌های موقت و دائم روبه‌رو هستند. شدت این ریسک‌ها از پروتکلی به پروتکل دیگر فرق می‌کند. رمزارزهای استفاده شده برای کشت سود نیز در این فرآيند تاثیرگذار هستند. در این بخش، اصلی‌ترین ریسک‌های مرتبط با این حوزه را مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌دهیم.

راگ پول

«راگ پول» (Rug Pull) نوعی کلاهبرداری در فضای ارزهای دیجیتال است که در آن توسعه‌دهندگان پروژه ارز دیجیتال پس از جمع‌آوری سرمایه از عموم مردم، پروژه را رها می‌کنند و مبالغ جمع‌آوری شده را به سرقت می‌برند. راگ پول به معنی کشیدن فرش از زیرپای کسی است و در این بازار نیز توسعه‌دهندگان با کشیدن فرش از زیرپای تریدرها و سرمایه‌گذاران، آن‌ها را با توکن‌های بی‌ارزش پروژه خود تنها می‌گذارند.

معمولا راگ پول با استفاده از استخرهای نقدینگی ساخته شده برای توکن‌های ارز دیجیتال اتفاق می‌افتد. توسعه‌دهندگان پروژه با استفاده از توکن پروژه خود و یکی از رمزارزهای مشهور بازار مثل اتریوم یا بایننس استخر نقدینگی خود را در صرافی‌های غیرمتمرکز ایجاد می‌کنند سپس به تبلیغ گسترده پروژه می‌پردازند. تبلیغ گسترده پروژه سبب افزایش خرید توکن‌های پروژه، همچنین فعالیت کاربران در استخر نقدینگی آن برای کشت سود می‌شود. در نهایت، تیم توسعه‌دهنده پس از فروش بخش زیادی از توکن‌ها و برداشت سرمایه جمع‌آوری شده در استخر پروژه را رها می‌کنند.

گاهی اوقات این پروژه‌ها در قرارداد هوشمند خود توابعی را تعریف می‌‌کنند که این توابع، امکان فروش توکن‌های خریداری شده را به کاربران نمی‌دهد. بهترین راه‌حل برای این‌که از راگ پول در امان باشید، سرمایه‌گذاری بر روی استخرهای نقدینگی ارزهای دیجیتال معروف و معتبر است. بررسی قراردادهای یک پروژه ارز دیجیتال نیز می‌تواند تا حدود زیادی به شناخت شت کوین‌ها و پروژه‌های کلاهبرداری کمک کند.

قرارداد هوشمند

یکی از اساسی‌ترین ریسک‌های حوزه دیفای و کشت سود ریسک‌های مربوط به قراردادهای هوشمند است. قرارداد هوشمند مجموعه‌ای از شرایط تعریف شده به صورت کد است که در بلاک چین بارگذاری شده است و با درخواست تراکنش کاربران به صورت اتوماتیک اجرا می‌شود. قرارداد هوشمند امکان ایجاد پلتفرم‌ها و قراردادهای مربوط به فارمینگ ارز دیجیتال و فعالیت مالی غیرمتمرکز را برای کاربران ایجاد کرده است.

قرارداد هوشمند توسط کدهای برنامه‌نویسی پیاده می‌شود. کدهای نوشته شده ممکن است دارای باگ‌هایی باشد که امکان نفوذ به قرارداد و سرقت دارایی‌ها را به کاربران بدهد. پروژه‌های کشت سود زیادی در طی سال‌های اخیر به دلیل باگ‌های موجود در قراردادهای هوشمند هک شده‌اند و سرمایه کاربران آن‌ها به کل از بین رفته است. بهترین کار برای جلوگیری از از این مشکل، استفاده از پروژه‌های کشت سود معروف و شناخته شده است که کد آن‌ها در طی چند سال مورد ارزیابی قرار گرفته است. برای پروژه‌های جدید بهتر است بررسی کنید که حتما کدهای پروژه توسط شرکت‌های معتبر بررسی و تایید (Audit) شده باشد.

ریسک‌های قانون‌گذاری

در حال حاضر ارزهای دیجیتال و پلتفرم‌های دیفای در بسیاری از کشورها قانونی نیستند و مقررات آن‌ها با ابهام روبه‌رو است. در آمریکا کمیسیون بورس و اوراق بهادار برخی از پروژه‌های ارز دیجیتال را به عنوان اوراق بهادار تعریف می‌کند و رسیدگی به آن‌ها را وظیفه خود می‌داند. پیش از این، سازمان‌های دولتی دستور توقف برخی از پلتفر‌م‌های فارمینگ ارز دیجیتال مانند «Celsius» و «BlockFi» داده‌‌اند.

در صورتی که دولت‌ها بخواهند پروژه‌های فعال در حوزه کشت سود را به عنوان اوراق بهادار و سهام در نظر بگیرند، اثر منفی آن بر روی بازار ارز دیجیتال و پروژه‌های موجود مشاهده خواهد شد چرا که متمرکز شدن یک پروتکل دیفای، سوددهی و روش‌های فعالیت آن را در معرض خطر قرار می‌دهد. به هر حال پروتکل‌های دیفای بر بستر بلاک چین‌های غیرمتمرکزی مثل اتریوم ساخته می‌شوند و قانون‌گذاری آن‌ها به راحتی قابل انجام نیست.

نوسان قیمت

باازر ارزهای دیجیتال بازار پرریسکی است که در آن نوسانات قیمت به شدت بالا است. کاربران برای فعالیت در پلتفرم‌های کشت سود توکن‌های خود را برای مدت زمان مشخصی قفل می‌‌کنند. در مدت زمان قفل شدن توکن‌های ارز دیجیتال ممکن است قیمت نوسانات شدیدی را تجربه کند که کاربر بخواهد توکن‌های خود را به فروش برساند اما با توجه به قفل بودن توکن‌ها قادر به انجام آن نخواهد بود. البته در حال حاضر بسیاری از پروژه‌های کشت سود این مدت زمان را کاهش داده‌اند.

در صورتی که نوسان قیمت منجر به افزایش قیمت توکن‌ شود، قفل شدن توکن‌ها از فروش آن‌ها و کسب سود جلوگیری می‌‌کند. در حالت برعکس و نزول قیمت، قفل بودن توکن‌ها از خروج به موقع جلوگیری می‌کند که ممکن است در برخی مواقع منجر به صفر شدن قیمت توکن‌های پروژه شود، اتفاقی که در روزهای گذشته برای پروژه لونا و استیبل کوین آن یعنی «UST» افتاد.

نوسان قیمت مهم‌ترین تاثیر منفی را بر روی وثیقه‌های دریافت شده برای وام‌گیرنده‌‌ها دارد. پلتفرم‌های ارائه‌دهنده وام معمولا میزان وثیقه ارز دیجیتال دریافتی خود را از میزان وام پرداختی  بیشتر در نظر می‌گیرند تا درصد زیادی از ریسک نوسان قیمت را پوشش دهند. به عنوان مثال، شما برای دریافت 100 دلار ارز دیجیتال DAI از پلتفرم میکردائو ممکن است نیاز باشد تا به اندازه 200 دلار بیت کوین یا اتریوم وثیقه‌گذاری کنید. با انجام این کار، تا زمانی که ارزش دارایی‌های قفل شده به 100 دلار نزدیک نشده باشد مشکلی برای وام‌گیرنده بوجود نمی‌آید اما به محض ورود به این محدوده، وثیقه کاربر لیکوئید می‌شود.

معمولا در پلتفرم‌هایی که برای وام‌دهی و وام‌گیری از استیبل کوین‌ها استفاده می‌شود نرخ وثیقه‌گذاری پایین است چرا که قیمت استیبل کوین‌ها معمولا نوسان زیادی ندارد. مورد اخیر نزول قیمت استیل کوین «UST» نشان داد که در مورد این مساله نیز قطعیت زیادی وجود ندارد و باید بر روی استیبل کوین‌هایی که روی آن‌ها سرمایه‌گذاری می‌شود نیز دقت لازم را داشت.

ضرر ناپایدار

«ضرر ناپایدار» (Impermanent loss) نوعی از ضرر است که برای سرمایه‌گذاران فعال در استخرهای نقدینگی مطرح است. شما اگر ارزهای دیجیتال خود را در کیف پول خود هودل کنید پس از مدت زمانی، تغییر ارزش دارایی‌های شما برابر با تغییر قیمت توکن‌ها خواهد بود. اگر به جای هودل ارزها در کیف پول، آن‌ها را وارد یک استخر نقدینگی کنید، در این صورت علاوه بر تغییرات قیمت، تغییرات نسبت توکن‌های موجود در استخر نیز ارزش دارایی شما را تحت تاثیر قرار می‌دهد. به تفاوت ارزش دارایی‌ها در این دو حالت ضرر ناپایدار گفته می‌شود.

برای درک این موضوع بهتر است یک مثال از نحوه کار بازارگردان خودکار در صرافی غیرمتمرکز بزنیم. معادله عمومی استفاده شده در بسیاری از صرافی‌های غیرمتمرکز برای استخر‌های نقدینگی شامل دو توکن به صورت زیر است که در آن x ارزش توکن‌های نوع اول و y ارزش توکن‌های نوع دوم است که ضرب این دو مقدار همواره باید برابر ارزش ثابت تعریف شده برای استخر باشد.

$$x\times y=k$$

فرض کنید قیمت روز توکن اتریوم برابر 100 دلار است و 10 سرمایه‌گذار هر کدام 1 توکن اتریوم و 100 توکن تتر برای سرمایه‌گذاری در استخر «اتریوم-تتر» قرار می‌‌دهند. در ان حالت x برابر با 1000 (10 اتریوم 100 دلاری) و y نیز برابر با 1000 (1000 تتر یک دلاری) است که حاصل ضرب آن‌ها یعنی k برابر با 1 میلیون می‌شود. حال اگر قیمت اتریوم در بازار آزاد از قیمت 100 دلار بالاتر باشد، کاربران به دنبال خرید اتریوم از استخر نقدینگی در ازای وارد کردن تتر به آن هستند تا از فرصت پیش آمده برای آربیتراژ استفاده کنند.

حال دوباره برای این که قیمت اتریوم بازیابی شود باید طبق فرمول ضرب قیمت توکن‌ها به مقدار 1 میلیون برسد. اگر کاربری بخواهد 5 اتریوم از استخر خریداری کند، در این حالت 5 توکن اتریوم در شبکه باقی می‌ماند و 500 تتر به آن اضافه می‌شود. مجموع تترهای موجود در استخر 1500 است که چون ارزش هر کدام یک دلار است، بنابراین، ارزش y برابر با 1500 است. حال با قراردادن این مقدار و مقدار ثابت 1 میلیون در فرمول، مقدار x را به دست می‌آوریم که برابر 667 است. با تقسیم این عدد به تعداد توکن‌های اتریوم باقی‌مانده، ارزش هر توکن اتریوم مشخص می‌شود که در اینجا برابر با 133/34 دلار است.

حال اگر قیمت بازاری اتریوم از این مقدار بیشتر باشد، دوباره اتریوم از استخر خارج و تتر به آن اضافه خواهد شد. در غیر این صورت، اتریوم به استخر وارد می‌شود و تتر از آن خارج می شود تا در نهایت قیمت به نقطه تعادلی برسد. فرض کنید قیمت اتریوم در همین نقطه به تعادل رسیده باشد. می‌خواهیم ضرر ناپایدار هر یک از سرمایه‌گذاران در استخر نقدینگی را محاسبه کنیم.

روش محاسبه ضرر ناپایدار در پلتفرم کشت سود

با توجه به این که هر 10 کاربر به یک اندازه در استخر نقدینگی سرمایه‌گذاری کرده‌اند، درصد اشتراک هر کدام از آن‌ها برابر 10 درصد است. بنابراین هر کاربر 150 تتر و 0/5 اتریوم در استخر دارد. اگر قیمت اتریوم 133 دلار باشد، در این حالت ارزش دارایی هر کاربر در استخر برابر با 216/5 دلار است. این در حالی است که سرمایه اولیه هر کاربر در استخر برابر با 200 دلار بوده است.

اگر کاربر سرمایه خود را در استخر نقدینگی سرمایه‌گذاری نمی‌کرد در این حالت 100 توکن تتر و 1 اتریوم داشت که ارزش کل دارایی آن برابر با 233 دلار می‌شد. همانطور که مشاهده می‌شود، با افزایش قیمت اتریوم کاربر در هر دو حالت سود به دست آورده است اما فعالیت در استخر نقدینگی باعث از بین رفتن 16/5 دلار سود نسبت به هودل در کیف پول شده است. به این مقدار ضرر ناپایدار گفته می‌شود که معمولا سود دریافتی از کارمزدها باعث می‌شود که این ضرر جبران شده و حتی منجر به سوددهی بیشتر شود.

تفاوت و شباهت‌های استیکینگ و کشت سود چیست ؟

«استیکینگ» از جمله اصطلاحات بنیادین ارز دیجیتال است که به معنی قفل کردن توکن‌های ارز دیجیتال شبکه برای ثبت و تایید تراکنش‌ها و تامین امنیت شبکه است. در الگوریتم اجماع اثبات سهام به جای استفاده از فرآیند استخراج ارز دیجیتال از فرآیند استیکنیگ استفاده می‌شود تا مصرف انرژی شبکه کاهش و مقیاس‌پذیری آن افزایش یابد. کاربران با استیک کردن ارزهای دیجیتال خود به عنوان «اعتبارسنج» (Validator) در شبکه فعالیت می‌کنند و بر اساس سهم خود از کل توکن‌های قفل شده، شانس اضافه کردن بلاک به شبکه و دریافت پاداش را به دست می‌آورند.

شباهت استیکینیگ و کشت سود بیشتر از جنبه عملی قضیه است که در هر کدام از این روش‌ها کاربران به جای هودل و نگهداری ارزهای خود در کیف پول دیجیتال آن‌ها را در استخرهای مختلف سرمایه‌گذاری می‌‌کنند تا از این طریق به کسب درآمد بپردازند. درآمد کسب شده نیز از نوع توکن‌های ارز دیجیتال است و به همین دلیل ریسک مربوط به کلیت بازار کریپتو همواره در هر دو روش وجود دارد. علی‌‌رغم شباهت ظاهری، تفاوت‌های زیادی میان استیکینگ و کشت سود وجود دارد که مهم‌ترین آن‌ها به صورت زیر هستند.

• استراتژی‌های استفاده شده در پلتفرم‌های فارمینگ ارز دیجیتال پیچیده هستند و برای کار با آن‌ها نیاز به کسب اطلاعات بیشتر در این حوزه وجود دارد. در مقابل، استیکنیگ ساده‌ است و با پیدا کردن اطلاعات مربوط به پلتفرم استیکینگ یک پروژه می‌توان کار کسب درآمد را شروع کرد.
• در استیکینگ ارز دیجیتال کاربرانی که به دنبال تبدیل شدن به اعتبارسنج هستند باید نرم‌افزارهای مربوط به پروژه را اجرایی کنند تا بتوانند از این طریق امنیت شبکه را تامین کنند. سایر کاربران می‌توانند با انتخاب یک اعتبارسنج مطمئن، فعالیت اعتبارسنجی را به او بسپارند و تنها در سود استیکینگ شریک شوند. در کشت سود کاربران نیاز به اجرای هیچ نرم‌افزاری ندارند و فرآیند کاملا به صورت اتوماتیک انجام می‌شود.
• ریسک‌های اصلی پروژه‌های استیکینگ مربوط به عدم فعالیت درست اعتبارسنج و مجازات شبکه، مدت زمان طولانی مورد نیاز برای استیکینگ و کاهش ارزش توکن‌ها است. این ریسک‌ها در برابر انواع ریسک‌هایی که در فارمینگ ارز دیجیتال وجود دارد ناچیز است. به همین دلیل سرمایه‌گذاری در کشت سود با ریسک بالاتری همراه است.
• پلتفرم‌های کشت سود معمولا سود بالاتری نسبت به استیکینگ را به کاربران هدیه می‌دهند. هر چه یک پروژه معتبرتر باشد، معمولا سود استیکینگ آن نیز پایین‌تر است. البته باید به این نکته توجه کرد که میزان سود استیکینگ در بیشتر پروژه‌ها با تغییر در میزان توکن‌های استیک شده تغییر می‌کند.
• در پلتفرم‌های کشت سود معمولا بیش از یک توکن ارز دیجیتال برای سرمایه‌گذاری نیاز است و سود حاصل نیز  از آن نیز می‌تواند با توکن‌های مختلفی پرداخت شود. در استیکینگ ارز دیجیتال تنها کوین اصلی شبکه استفاده می‌شود و پاداش دریافتی نیز از نوع همین توکن است.
• روش‌های کسب درآمد در کشت سود متنوع است و کاربران می‌توانند با تلفیق روش‌ها سود خود را بهینه کنند. در فرآیند استیکینگ روش کسب درآمد مشخص و معین است و معمولا تغییر آن‌چنانی در این فرآیند اتفاق نمی‌افتد.

بازده کشت سود چگونه محاسبه می‌شود ؟

به طور معمول، بازده کشت سود به صورت سالانه محاسبه و بیان می‌شود. سود تخمین زده شده برای یک سال و یک عدد تخمینی است و ممکن است با نتیجه نهایی یکسان نباشد. برای بیان میزان سود فرآیند کشت سود از دو معیار «نرخ درصد سالانه» (Annual Percentage Rate | APR) و «سود درصد سالانه» (Annual Percentage Yield | APY) استفاده می‌شود.

تفاوت این دو معیار در این است که APR سود مرکب را در محاسبات خود دخیل نمی‌کند در حالی که APY با در نظر گرفتن اثر مرکب ارائه می‌شود. مرکب‌سازی در این جا به معنی استفاده از سودهای دریافتی برای سرمایه‌گذاری مجدد به منظور افزایش سود فارمینگ ارز دیجیتال است. گاهی اوقات این دو واژه به جای هم استفاده می‌شوند که باید در پروژه‌ها مورد بررسی قرار گیرند.

سود کاربران در فارمینگ ارز دیجیتال متغیر است و با توجه به فعالیت کاربران تعیین می‌شود. اگر یک استراتژی کشت سود با سوددهی مناسب از طرف کاربران شناسایی شود، کاربران زیادی اقدام به سرمایه‌گذاری در پلتفرم مورد نظر می‌کنند که همین مساله باعث کاهش سود استراتژی می‌شود. به همین دلیل است که اعداد معرفی شده به عنوان بازده کشت سود همواره در هاله‌ای از ابهام هستند و عدد قطعی برای کسب سود نیستند.

کل ارزش قفل شده در فارمینگ ارز دیجیتال چیست ؟

«کل ارزش قفل شده» (Total Vaue Locked | TVL) شاخصی است که برای ارزیابی پروژه‌های دیفای به طور کلی و پروژه‌های فارمینگ ارز دیجیتال به طور خاص استفاده می‌شود. هر چه ارزش دارایی قفل شده در یک پروژه بیشتر باشد، نشان‌دهنده این است که استقبال خوبی از پلتفرم پروژه انجام شده است و می‌توان با اطمینان بیشتری از پلتفرم استفاده کرد.

توجه داشته باشید که میزان TVL یک پروژه معمولا به صورت دلاری نمایش داده می شود. این مساله ممکن است باعث کج‌فهمی در روند ورود یا خروج سرمایه به پروتکل شود چرا که ارزش خود توکن‌های ارز دیجیتال نسبت به دلار دائم در حال نوسان است و ممکن است علی‌رغم روند صعودی در توکن‌های قفل شده در شبکه، ارزش دلاری کل توکن‌های قفل شده کاهشی باشد.

معمولا از روند نمودار کل ارزش قفل شده در یک پروژه به همراه نسبت ارزش بازار توکن پروژه به TVL برای پیدا کردن توکن‌های مستعد رشد در حوزه دیفای استفاده می‌شود. به عنوان مثال، اگر کل ارزش قفل شده (بهتر است براساس توکن‌های قفل شده بررسی گردد) در یک پروژه روند صعودی داشته باشد و ارزش میزان توکن‌های قفل شده در پروژه نسبت به ارزش توکن خود پروژه بیشتر باشد، احتمال رشد توکن پروژه وجود دارد. در سایت‌های مختلفی مانند (Defillama) «+» امکان بررسی این معیار برای پروژه‌های مختلف حوزه دیفای وجود دارد.

پلتفرم‌های معروف فارمینگ ارز دیجیتال

تا به اینجا فهمیدیم که فارمینگ ارز دیجیتال چیست و چه ریسک‌هایی دارد. همچنین، روش‌های مختلف کشت سود نیز در بخش‌های قبلی معرفی شدند. هر یک از روش‌های کشت سود می‌توانند به شکل‌های مختلف و بر روی پروژه‌های ارز دیجیتال مختلف اجرایی شوند. بنابراین، ما در فضای فارمینگ ارز دیجیتال با یک یا چند پروتکل که تمامی استراتژی‌های فارمینگ در آن‌ها پیاده‌سازی می‌شوند مواجه نیستیم.

امروزه انبوه پروژ‌های کشت سود در شبکه‌های بلاک چینی مختلف مثل «اتریوم»، «سولانا»، «ترون»، «هارمونی وان» و «فانتوم» وجود دارند و هر کدام بر اساس کامیونیتی خود توانسته‌‌اند کاربران زیادی را جذب کنند. در این بخش می‌خواهیم به معرفی چند پروتکل معروف که در حوزه‌های مختلف فعال هستند و بیشترین میزان کل سرمایه قفل شده را دارند بپردازیم.

پلتفرم کشت سود MakerDAO

«میکردائو» یک از پلتفرم‌های کشت سود معروف در دنیای ارز دیجیتال است که بیشتر اعتبار آن به خاطر ایجاد استیبل کوین با پشتوانه ارزهای دیجیتال به نام «DAI» است. این پلتفرم به عنوان یک پلتفرم وام‌دهی عمل می‌کند که به جای وصل کردن وام‌دهنده‌ها  و وام‌گیرنده‌ها به هم، از تولید استیل کوین برای پلتفرم خود استفاده می‌کند. فرآیند کار در این پلتفرم به این صورت است که کاربران ارزهای دیجیتال معروف خود مثل اتریوم و رپد بیت کوین را در قرارداد هوشمند پروتکل ذخیره می‌کنند. ارزش روز این توکن‌ها محاسبه می‌شود و به اندازه درصدی از ارزش توکن‌ها، استبل کوین‌‌های DAI صادر می‌شود که ارزش آن‌ها یک دلار آمریکا است.

بنابراین، اگر ارزش توکن‌های قفل شده شما در این شبکه 100 دلار باشد و نرخ پروتکل 50 درصد در نظر گرفته شود، شما 50 توکن DAI دریافت خواهید کرد. شما می‌توانید از توکن‌های دای برای هر فعالیتی که می‌خواهید استفاده کنید. برای بازپس‌گیری توکن‌های اصلی باید به اندازه توکن تولید شده دای به شبکه پرداخت کنید و توکن‌های خود را تحویل بگیرید. دراین حالت با روش توکن سوزی توکن‌های دای سوزانده می‌شوند. میکردائو تنها در شبکه اتریوم فعال است و TVL آن در حال حاضر حدود 10 میلیارد دلار است که بیشترین مقدار در بین تمامی پروتکل‌های دیفای است.

ریسک استفاده از این پروتکل در نوسان قیمتی ارزهای دیجیتال است. در صورتی که در اثر نوسان قیمتی ارزهای دیجیتال ارزش وثیقه‌های شما به ارزش استیبل کوین‌های تحویل گرفته شده نزدیک شود، پلتفرم برای ثابت نگه داشتن ارزش ارزهای دای خود توکن‌های شما را لیکوئید می‌‌کند و این مساله باعث از بین رفتن توکن‌های شما خواهد شد. استفاده از پروتکل میکردائو به شما کمک می‌کند که با حفظ اصل سرمایه ارزهای خود، مقداری استیبل کوین برای تامین نیازهای خود داشته باشید. همچنین امکان استفاده از این استیبل کوین‌ها برای خرید ارز دیجیتال و سرمایه‌گذاری دوباره برای دریافت وام نیز وجود دارد.

پلتفرم فارمینگ ارز دیجیتال Curve Finance

پروتکل کشت سود «کرو فایننس»  یکی از پروژه‌های فعال به عنوان صرافی ارز دیجیتال غیرمتمرکز است که حوزه تخصص خود را تبدیل استیبل کوین‌ها به یکدیگر در مقیاس بالا قرار داده است. پلتفرم کرو فایننس از الگوریتم‌های پیچیده‌ای در فرآیند بازارگردانی خودکار خود استفاده می‌کند که همین مساله امکان ایجاد استخرهای چند ارزی در این پروتکل را فراهم کرده است. برخلاف سایر صرافی‌های غیرمتمرکز مثل «Uniswap»، کاربران کرو فایننس قادر به تبدیل حجم زیادی از استیبل کوین‌ها به یکدیگر با نوسان قیمت اندک هستند.

با توجه به نوسانات ارزهای دیجیتال، بسیاری از کاربران حوزه دیفای و فارمینگ ارز دیجیتال علاقه زیادی به فعالیت با استفاده از استیبل کوین‌های معتبر دارند. به همین دلیل است که پروژه کرو فاینس یکی از پروژه‌های زیرساختی در حوزه کشت سود است و کاربران زیادی از امکانات آن استفاده می‌کنند. این پروژه با ارزش کل قفل شده 9 میلیاردی خود رتبه دوم پروژه‌های کشت سود را به خود اختصاص داداه است و نسبت ارزش بازار آن به ارزش کل قفل شده نیز بسیار پایین است که نشان از ارزنده بودن توکن آن دارد.

پلتفرم کشت سود LIDO

«لیدو» یکی از جدیدترین پروژه‌ها در حوزه کشت سود است که هدف آن جمع‌آوری نقدینگی برای فرآیند استیکینگ ارز دیجیتال به خصوص برای شبکه اتریوم 2 است. اعتبارسنج‌ها برای فعالیت در شبکه اتریوم حتما باید 32 اتریوم در شبکه قفل کنند که امکان باز کردن قفل آن‌ها تا زمان راه‌اندازی اتریوم 2 وجود ندارد. این شرایط دو مشکل اصلی برای سرمایه‌گذارن و تریدرهای خرد اتریوم ایجاد می‌‌کند.

• عدم توانایی در تامین 32 اتریوم مورد نیاز
• عدم تمایل به قفل کردن ارزهای دیجیتال برای مدت طولانی

هر دو این مشکلات برای بسیاری از پروژه‌های بلاک چینی که از اثبات سهام استفاده می‌کنند وجود دارد. پروژه لیدو با استفاده از مفهوم «استیکینگ نقدشونده» (Liquid Staking) به دنبال حل این مشکلات است. کاربران می‌توانند هر مقدار از توکن اتریوم خود را در استخرهای این پروژه قرار دهند تا پروژه با جمع‌آوری آن‌ها در فرآیند استیکینگ اتریوم شرکت کند. علاوه بر این، کاربران می‌توانند هر زمان که خواستند توکن‌های خود را از شبکه با سود استیکینگ خارج کنند. تنها 10 درصد از سود استیکنیگ شبکه اتریوم به پروژه لیدو اختصاص داده می‌شود.

پروژه لیدو در حال گسترش خدمات خود برای ایجاد استخرهای استیکینگ نقدشونده برای سایر ارزهای دیجیتال است. ارزش کل توکن‌های قفل شده در این پروژه در حال حاضر 9 میلیارد دلار است و از این جهت در رتبه سوم پروژه‌های دیفای قرار دارد. سرمایه‌گذاری شرکت‌های بزرگی مانند «a16z» در این پروژه و نسبت پایین ارزش بازار این پروژه به ارزش قفل شده نشان از قابلیت رشد بالای این پروژه دارد.

پروتکل Aave

«آوه» یکی از قدیمی‌ترین پروژه‌های کشت سود در حوزه پولی و مالی است که برای وام‌دهی و وام‌گیری استفاده می‌شود. سود فعالیت در این پروتکل به صورت الگوریتمی و براساس شرایط فعلی بازار در نظر گرفته می‌شود. وام‌دهنده‌ها در این پروتکل در ازای توکن‌های وام داده شده خود معادل پلتفرمی آن‌ها را به صورت «aToken» دریافت می‌‌کنند. این توکن‌ها بلافاصله پس از سپرده‌گذاری، دریافت سود خود را به صورت مرکب آغاز می‌‌کنند و ارزش آن‌ها با سود دریافت شده ترکیب می‌شود.

پروتکل آوه یکی از پرطرفدارترین پروتکل‌های وام‌دهی و وام‌گیری در حوزه ارزهای دیجیتال است که از تیم بسیاری قدرتمندی استفاده می‌کند و در حال حاضر نسخه سوم پروتکل خود را ارائه کرده است. ایده‌هایی مثل «وام سریع» (Flash Loan) و ساخت NFTهایی که قابل استفاده در حوزه دیفای هستند از جمله ابتکارات تیم این پروژه است که این پروژه را به یکی از خلاق‌ترین‌های کشت سود تبدیل کرده است.

پلتفرم کشت سود Uniswap

این پلتفرم از اولین پروژ‌ه‌های کشت سود فعال در حوزه صرافی‌های غیرمتمرکز است که از استخرهای نقدینگی و بازارسازهای خودکار برای فعالیت خود استفاده می‌کند. کاربران با استفاده از Uniswap می‌توانند توکن‌های ارز دیجیتال خود را در شبکه اتریوم و پروژه‌های لایه دوم آن مانند پلیگون معامله کنند. راه‌حل ارائه شده در یونی‌سواپ مشکل وجود نقدینگی برای صرافی‌های غیرمتمرکز را حل کرد و به همین دلیل بسیاری از کاربران بازار ارزهای دیجیتال از این یلتفرم برای فعالیت‌های خود استفاده می‌کنند.

در سال‌های گذشته یونی‌سواپ ورژن‌های خود را گسترش داده است و امروزه نسخه سوم آن فعال است. تفاوت اصلی این نسخه‌های با یکدیگر در الگوریتم‌های طراحی شده برای بازارساز خودکار است که توانسته است رفته رفته میزان ضرر ناپایدار شبکه را کاهش دهد و محیط کم‌ریسک‌تری برای کاربران فراهم کند. در حال حاضر یونی‌سواپ با 6 میلیارد دلار توکن ارزش قفل شده پنجمین پروزه برتر حوزه فارمینگ ارز دیجیتال است. ایردراپ توکن‌های «UNI» بین کاربران فعال پروژه یکی دیگر از فعالیت‌های چشم‌گیر این پروتکل بود که سود زیادی نصیب فعالان این پروژه کرد.

پلتفرم فارمینگ ارز دیجیتال Compound

«کامپوند» همانند آوه یک پروتکل وام‌دهی و وام‌گیری الگوریتمی است. هر کاربری با دارا بودن کیف پول اتریوم می‌تواند در استخرهای نقدینگی کامپوند سرمایه‌گذاری کند و به کسب درآمد از آن‌ها بپردازد. نرخ سود در این الگوریتم براساس عرضه و تقاضا تامین می‌شود. اصلی‌ترین وجه تمایز پروتکل کامپوند با پروژه‌های مشابه در این بود که این پروژه علاوه بر سود حاصل از کارمزدها که به وام‌دهنده‌ها می‌داد، توکن‌های حاکمیتی خود به نام «COMP» را بین وام‌دهنده‌ها و وام‌گیرنده‌ها تقسیم کرد. این مساله باعث افزایش سود سرمایه‌گذاری در این پروتکل برای کاربران شد.

پلتفرم کشت سود InstaDapp

«اینستادپ» یکی از جدیدترین پروتکل‌های فعال در حوزه کشت سود است که هدف آن ارائه یک سیستم جامع برای دسترسی به پلتفرم‌های کشت سود است. اینستادپ یک اپلیکیشن غیرمتمرکز وب 3 است که به عنوان رابط پلتفرم‌های مختلف حوزه کشت سود مانند کامپوند، میکردائو و یونی‌سواپ عمل می‌کند و به کاربران این امکان را می‌دهد که بتوانند به طور هم‌زمان از امکانات پلتفرم‌های مختلف فارمینگ ارز دیجیتال بهره ببرند. این پروژه در طی مدت زمان کم توانسته است توجه بسیاری از فعالان بازار را به خود جلب کند و در حال حاضر با 2/5 میلیارد دلار ارزش قفل شده دهمین پلتفرم برتر این حوزه به شمار می‌رود.

پلتفرم Synthetix

«سینستیک» پلتفرم ایجاد دارایی مصنوعی است. این پروتکل به کاربران اجازه میدهد تا با قفل کردن‌توکن‌های خود پروژه «SNX» یا ارزهای اتریوم، دارایی‌های مصنوعی در مقابل آن‌ها ایجاد کنند. دارایی مصنوعی ساخته شده می‌تواند هر چیزی که دارای قیمت قابل اطمینان است باشد. با استفاده از پروتکل امکان اضافه کردن هر دارایی مالی به فضای کریپتوکارنسی وجود دارد. دارایی‌های مصنوعی می‌توانند راهی برای گسترش حوزه کشت سود به دارایی‌های فیزیکی باشند اما همین مساله ممکن است پروژه را درگیر قوانین دست و پا گیر دولتی و سازمانی کند.

پلتفرم تجمیع سود  Yearn.Finance

«ییرن فایننس» یکی از اصلی‌ترین ابداعات صورت گرفته در حوزه دیفای است که در لحظه سعی می‌کند سرمایه کاربران خود را در بهترین استراتژی‌ها از نظر کسب سود سرمایه‌گذاری کند. همه فعالیت‌های ییرن فایینس به صورت الگوریتمی انجام می‌شود و کاربران نیازی به دنبال کردن پروژه‌های مختلف و تغییر استراتژی خود ندارند. وجوه واریز شده به پروتکل ییرن فایننس به صورت توکن‌‌های معادل «yToken» به کاربران داده می‌شوند و سود حاصل از سرمایه‌گذاری نیز به این توکن‌ها اضافه می‌شود. ییرن فایننس بهترین پلتفرم برای کاربرانی است که می‌خواهند پروتکل به طور خودکار بهترین استراتژی را برای آن‌ها انتخاب کند.

آیا فارمینگ ارز دیجیتال سودآور است ؟

فارمینگ ارز دیجیتال روش کسب درآمد غیرفعال از ارزهای دیجیتال است که سود حاصل از آن بستگی به پروتکل استفاده شده و وضعیت کلی بازار دارد. فارمینگ ارز دیجیتال اگر با سرمایه بالا  انجام شود می‌تواند سود خوبی را نصیب سرمایه‌گذار کند. نکته‌ای که در این میان باید به آن توجه شود ریسک‌های مربوط به آن است. فعالیت در این حوزه بدون بررسی کامل پروژه‌ها می‌تواند منجر به از دست رفت سرمایه کاربران شود.

بهترین پروتکل فارمینگ ارز دیجیتال چیست ؟

فضای فارمینگ ارزهای دیجیتال فضای پویایی است که در آن میزان سوددهی پروتکل‌های مختلف دائم تغییر می‌کند. بنابراین، نمی‌توان از یک پروژه به عنوان بهترین پروتکل فارمینگ ارز دیجیتال نام برد. در این مقاله چندین پروژه مطرح و خوب در حوزه فارمینک معرفی شدند که هر کدام از آن‌ها می‌توانند گزینه مناسبی برای سرمایه‌گذاری باشند. به نظر می‌رسد، پروتکل‌های تجمیع‌کننده سود کار سرمایه‌گذاران را برای کسب سود بیشتر راحت‌ می‌کنند و به همین دلیل استفاده از پروتکل‌های مطمئن این حوزه می‌تواند بهترین ایده برای کاربران باشد.

آیا سرمایه‌گذاری در کشت سود امن است؟

کشت سود ارز دیجیتال یکی از روش‌های پرریسک کسب درآمد از بازار رمزارزها است. مشکلات امنیتی مربوط به قراردادهای هوشمند، راگ پول و کلاهبرداری‌های پروژه‌های جدید، ضرر ناپایدار در پروژه‌های تامین نقدینگی، ریسک‌های قانونی و ریسک‌های مربوط به نوسانات شدید قیمت در ارزهای دیجیتال از جمله اصلی‌ترین عوامل تهدید‌کننده سرمایه‌گذاری در کشت سود هستند. با این حال، فعالیت در پروژه‌های فارمینگ معروف می‌تواند بسیاری از ریسک‌های این حوزه را از بین ببرد.

جمع‌بندی

فارمینگ ارز دیجیتال به معنی استفاده از ارزهای دیجیتال برای کسب سود است. در این مقاله علاوه بر تعریف انواع پروتکل‌هایی که می‌توان از آن‌ها برای کشت سود استفاده کرد، چند نمونه از معروف‌ترین پلتفرم‌های کشت سود را آموزش دادیم. بررسی ریسک‌های مربوط به فارمینگ ارز دیجیتال دیگر بخش مهم این مقاله بود که به طور کامل مورد بحث و بررسی قرار گرفت.